Evo kako mraz utiče na voće
Na smanjenje otpornosti voćaka prema mrazu utiču:
– Nedovoljne količine hranjljivih materija – usled preterane rodnosti,
– Neblagovremeno završavanje vegetacije (tkiva nisu sazrela, zdrvenela),
– Nepovoljni uslovi kaljenja (naglo zahlađenje),
– Neke agrotehničke mere (kasno navodnjavanje, preterano đubrenje azotnim đubrivima).
Osetljivost organa voćaka na mrazeve je različita.
Koren – spada u najosetljivije organe prema mrazu jer u toku filogeneze nije bio izložen dejstvu niskih temperatura (zaštićen je debljim ili tanjim slojem zemlje, snegom, šumskim pokrivačem). Redosled voćaka prema otpornosti korena prema mrazu: ribizla (-18°C) > ogrozd > magriva > jabuka (-15,5°C) > malina > kupina > trešnja > šljiva (-11,5°C) > breskva (-10,5°C) > kruška (-9°C). Korenov sistem sejanaca pitomih voćaka otporniji je prema mrazu od korenovog sistema sejanaca divljih voćaka (bolje zaštićen – prekriven lišćem).
Takođe je otporniji korenov sistem kod generativno razmnoženih voćaka (dublje se i jače razvija, ima jaču vitalnost pošto se iznova razvija, ne produžava razvitak) nego kod vegetativno razmnoženih, otporniji je i kod nepresađivanih voćaka, na strukturnim i dubokim zemljištima kao i na zemljištima pod biljnim pokrivačem. Otpornost korena nije ista u svim fazama njegovog razvoja – npr. u oktobru i novembru mesecu je znatno veća nego u februaru i martu (u oktobru – novembru je osetljivost svedena na minimum – mali je sadržaj vode, dok je u ferbuaru – martu, veća aktivnost, veći je sadržaj vode, početak vegetacije). Oštećenja korena mogu nastati posle jake golomrazice (mraz bez snega) a poznaju se po tamnoj boji preseka i po izgledu nadzemnog dela – slabije i kasnije listanje, bledo-zeleno lišće, osipanje pupoljaka i plodova, kržljav rast mladara.
Deblo i grane – najoseljiviji prema mrazu je prizemni deo debla jer je izložen najvećim kolebanjima temperature. Najviše strada jugo-zapadna strana (na južnoj hemisferi jugo-istočna) jer se najače zagreva i ranije se aktivira kambijum. Veoma su osetljivi i unutrašnji delovi raklji, naročito ako je ugao grananja manji, usled lošijih uslova sazrevanja i kaljenja tkiva, odnosno slabije obezbeđenosti hranjivim materijama. Mrazevi izazivaju nekrotične pege, pucanje tkiva i sušenje kore. Ako kambijum ostane zdrav, regenerisaće se kora i drvo a ako izmrzne kambijum dolazi do sušenja.
Grane i grančice su u normalnim uslovima vegetacije otporne kao i deblo. Njihovu otpornost smanjuje slabije zdrvenjavanje koje može nastati usled zasenjenosti, dužeg trajanja vegetacije ili nedovoljne količine hranjljivih materija.
Lisni pupoljci – su veoma otporni prema mrazu (skoro kao kambijum). Oni izmrzavaju ako izmrznu i grančice na kojima se nalaze. Izuzetak je breskva – lisni pupoljci mogu da izmrznu pre cvetanja.
Cvetni pupoljci – su dosta osetljivi prema mrazu, posebno kod badema, kajsije i breskve. Redosled otpornosti cvetnih pupoljaka prema mrazu: američke šljive > jabuka > kruška višnja > evropske šljive > trešnja > dunja > kajsija > breskva > badem. Kod jabuke cvetni pupoljci izmrzavaju na -22 do -40°C, kod šljive -19 do -34°C a breskve -24 do -28°C. Najosetljiviji deo cveta su semeni zameci, a najotporniji le polen.Plodovi – niske temperature u početnim fazama razvoja ploda mogu izazvati pojavu rđaste prevlake na pokožici (npr. kod jabuke zlatni delišes – pokožica je hrapava jer je od plutastih ćelija sa zadebljalim zidovima – posebno oko čašice i peteljke). Ona utiče na intenzivniju transpiraciju i jače smežuravanje plodova pri skladištenju.
Mr Nebojša Mladenović, dipl. ing.