Portal pametne poljoprivrede

Proces kaljenja žita prema niskim temperaturama odvija se u dve faze.

Priprema biljaka da bi preživele niske temperature počinje još u jesen, kada se u noćnim časovima postepeno snižava temperatura vazduha. Proces kaljenja u tom periodu odlikuje se znatnim povećanjem sadržaja šećera u listovima, a naročito u čvoru bokorenja ozime pšenice. Mehanizam ove pojave sastoji se u tome što u toku jeseni, u vreme sunčanih dana, pšenica pri pozitivnim temperaturama može relativno intenzivno da vrši proces fotosinteze, dok u večernjim, noćnim i jutarnjim časovima, pri niskim temperaturama, u biljkama se usporavaju procesi disanja i rasta, što dovodi do nakupljanja šećera. U zimskom periodu pod snežnim pokrivačem biljke koriste šećer, ne samo kao zaštitnu materiju radi snižavanja tačke mržnjenja ćelijskog soka, već i kao energetski materijal koji obezbeđuje proces disanja. Posle završetka procesa nakupljanja rezervnih materija pri prelazu na temperature ispod 0⁰C, koje određuju stepen tzv. prve faze kaljenja biljaka, pšenica relativno lako izdržava temperaturu od -10 do -20⁰ C.

Procesi kaljenja se produžavaju posle prve faze (posle prolaska temperature od 0⁰C) i nastupa druga faza kaljenja, pri temperaturi od -2⁰C do -7⁰C. Ovom prilikom protiču složeni fizičko – hemijski procesi vezani sa znatnim obezvodnjavanjem ćelija. U vreme druge faze kaljenja otpornost na mraz se povećava. Neke sorte pšenice su pri tome sposobne da izdrže, bez uginjavanja, temperaturu od -15⁰C do -20⁰C, a u pojedinim godinama do -23⁰ C i -25 C⁰. U procesu proticanja druge faze kaljenja znatno se smanjuje sadržaj vode u listovima i čvoru bokorenja ozime pšenice, a istovremeno se povećava sadržaj suve materije.

Otpornost prema mrazu je vrlo dinamična, i u toku zime nije postojana veličina, te u produženom zimsko prolećnom periodu može potpuno iščeznuti i nanovo se stvoriti na osnovu ponovnog proticanja druge faze kaljenja. Za takvo fiziološko pripremanje treba vremena, dovoljno ugljenih hidrata i mogućnosti postepenog prelaska na niske temperature. U toku zime u vezi sa potrošnjom ugljenih hidrata i organskih kiselina na disanje, otpornost na mraz se smanjuje, a povratak prolećnih hladnoća često predstavlja uzrok uginuća biljaka ozime pšenice, čak i pri relativno slabim mrazevima.

Biljni organi pšenice često imaju različit stepen otpornosti prema mrazu. Najotporniji organ je čvor bokorenja, u to vreme najvažniji organ biljke.

Zapaženo je da čak 1,0 do1,5 cm dubine površinskog sloja zemljišta može ispuniti ,,utopljavajuću“ ulogu za čvor bokorenja. Povećanje sigurnosti za prezimljavanje može se regulisati dubinom setve do izvesne granice kao i dovoljnom količinom NPK hraniva (naročito PK).

Ing. Božidar Plećaš

PSS Vršac