Kako protiv krompirovog moljca
Krompirov moljac je kosmopolitska vrsta, prisutnija u toplijim delovima sveta. Evo nekih karakteristika:
Po podacima OEPP/EPPO (2013) u Srbiji i okolnim zemljama je uglavnom ograničeno prisutna, osim u Grčkoj gde je široko rasprostranjena;
Domaćini su uglavnom biljke iz fam. Solanaceae;
Optimalna temperatura za razvoj je 28°C, a tolerantna je na temperature u rasponu 15-40°C; Odrasli insekti (leptiri) žive do 10 dana; životni ciklus traje 17-125 dana; U Indiji i mediteranskim zemljama može imati i 10-13 generacija godišnje, u umereno kontinentalnim područjima 6-8 generacija (uključujući i period skladištenja),
Donji prag razvoja krompirovog moljca je 10°C. Prema podacima Prognozno izveštajne službe RS u našim uslovima na polju razvija 4 pa čak i 5 generacija.
Napad krompirovog moljca može započeti u polju i do 15 dana pre sazrevanja krtola, direktno – polaganjem jaja na krtole krompira (prvenstveno ogoljene) i/ili indirektno – polaganjem jaja na zemljište (prvenstveno pukotine) oko biljke krompira, pa u vreme vađenja krompira možemo imati značajan broj napadnutih krtola, koje kasnije unosimo u skladišta;
Najveću štetu čine larve moljca ubušivanjem ispod površine lista krompira, formirajući mine (u polju) i u krtole kompira (u polju i skladištu);
Prema podacima Prognozno izveštajne službe RS dosadašnjim pregledima u polju, u regionima sa visokim brojnostima imaga, u usevu krompira nisuregistrovane mine na listovima. Najveće štete registrovane su na krtolama i dešavaju se pri kraju vegetacije.
Pri optimalnim uslovima, uz odsustvo primene mera suzbijanja, krompirov moljac se brzo prenamnožava;
Kritičan period za napad moljca u polju u Srbiji je od polovine jula meseca do vađenja krompira, kao i od momenta unošenja krompira u skladište do dnevnih temperatura ispod 15oC;
Uspešno suzbijanje i održavanje prisustva krompirovog moljca na tolerantnom nivou za proizvođače i potrošače krompira je moguće isključivo kombinovanjem svih raspoloživih mera i postupaka − sačinjavanjem integralnog programa suzbijanja ove štetočine.
Preventivne i direktne mere suzbijanja
Mere u polju
Obavezan dvogodišnji ili trogodišnjiplodored i plodosmena sa biljnim vrstamakoje nisu domaćini moljcu krompira;
Kvalitetna predsetvena priprema zemljišta, setva na dubini oko 10cm i zagrtanje krompira sa oko 20cm zemlje iznad krtole, odnosno pravljenje visokih bankova, čime su krtole krompira zaštićene do momenta vađenja, čime se sprečava ”obrušavanje” bankova usled čestih navodnjavanja i jakih kiša (leptir polaže jaja na ogoljene krtole, ili ulazi kroz pukotine u zemlju);
Održavanje vlažnosti zemljišta češćim navodnjavanjem sa manjim zalivnim normama (15-20 l/m2, do najviše 25 l), kako bi se izbeglostvaranje pukotina u zemljištu;
Vodene i tzv. funnel feromonske klopke koristiti za praćenje pojave leptira i delimičnu redukciju njegove brojnosti u polju;
Hemijskim suzbijanjem krompirovog moljca u polju se sprečava masovnija pojava ove štetočine;
Prag štetnosti utvrđen redovnim pregledima u polju je 0,5 larvi po biljci ili 2-3% napadnutih biljaka po parceli, u skladu sa EPPO standardom. S obzirom da dosadašnjim pregledima nisu utvrđene mine na biljkama, odlučujući faktori za preduzimanje mera zaštite su praćenje prisustva moljca i svakodnevni ulov – ima ga na feromonskim klopkama, praćenje razvojnih stadijuma moljca, kao i fenofaze razvoja krompira;
Hemijske tretmane protiv plamenjače krajem jula meseca pa do kraja vegetacionog perioda krompira pomeriti u popodnevne i rane večernje sate (u zavisnosti od pojave rose) kako bi se u istom tretmanu koristio insekticid za suzbijanje moljca.
Krompir vaditi nakon 2-3 nedelje posle desikacije ili prirodnog sasušenja cime, odnosno čim se formira dobra pokožica, kako se ne bi izlagao napadu moljca.
Mere pri vađenju krtola krompira i skladištenju
Radi smanjenja rizika od napada moljca, krtole u što kraćem periodu posle vađenja transportovati do skladišta, s tim da transportna sredstva treba što češće prati;
Pre unošenja novog krompira izvršiti kvalitetnu pripremu skladišnog prostora: čišćenje, pranje, uključujući i gajbice i vreće, koje po mogućstvu treba da budu nove ili stare dobro oprane i dezinfikovane;
Na svim otvorima u skladištu (vrata, prozori, ventilacioni otvori) postaviti mreže (kao za komarce), kako bi se sprečilo uletanje leptira;
Gde je moguće krompir skladištiti u hladnjačama na temperaturama ≤ 10°C, a najbolje na 5-8oC, jer se pri temperaturi od 9°C prekida biološki ciklus razvića moljca;
U podrumima i podnim skladištima ako je moguće održavati temperaturu do 16 oC pri kojoj nema piljenja gusenica iz jaja;
Vodene i tzv. funnel feromonske klopke koristiti za praćenje pojave leptira i delimičnu redukciju njegove brojnosti; U saradnji sa najbližom PSSS izabrati i primeniti najbolju vrstu feromonske klopke za praćenje pojave leptira i delimičnu redukciju njegove brojnosti;
Sa polja u isto skladište ne unositi nove krtole ako postoji sumnja da je moljac prisutan na već uskladištenim količinama krompira;
Skladišne površine (podove, zidove i plafone) praznih skladišta mogu se tretirati insekticidima na bazi malationa, pirimifos-metila, cipermetrina i deltametrina;
Unošenje robe u tretirana prazna skladišta je dva dana posle primene:
Kod manjih količina uskladištenog krompira (u gajbama, vrećama ili u gomilama) može biti korisno mešanje krtola sa talkom, osušenim pepelom, peskom i slamom, kao i držanje u magacinu zajedno sa belim lukom, bosiljkom i sličnim aromatičnim biljkama.
Mere u cilju smanjenja brojnosti populacije i infekcionog potencijala za narednu godinu
Oštećene krtole odlagati zakopavanjem na lokalnoj deponiji u saradnji sa lokalnim organima uprave;
Ne saditi krompir na istim parcelama naredne godine.