Intenzivna poljoprivreda verovatan uzrok propasti drevnih Maja
Kako se najbolje prilagoditi ekstremnim klimatskim promenama – ključno je pitanje s kojim se suočavaju moderna društva širom sveta. Možda odgovor – kako se to radi, odnosno ne radi – možemo potražiti u prošlosti, na primeru drevne majanske civilizacije.
U naučnom radu „Uloga ishrane u otpornosti i osetljivosti na klimatske promene među ranim poljoprivrednim zajednicama u nizijama Maja“, objavljenom u listu Current Anthropology, autori Kler Ebert, Džuli Hogart, Haime Ave, Brendan Kaleton i Daglas Kenet istraživali su ulogu ishrane u sposobnosti drevnih Maja da izdrže periode snažnih klimatskih promena.
Autori su otkrili da je povećana potreba višeg staleža za ishranom na bazi kukuruza možda učinila da stanovništvo teže podnese sušu, što je zauzvrat dovelo do propasti ove civilizacije.
„Porast populacije i degradacija životne sredine izazvani intenziviranjem poljoprivredne proizvodnje, zajedno sa društveno uslovljenim preferencijama u ishrani, uticali su na to da zajednica bude manje fleksibilna i manje otporna“, navodi Kler Ebert.
Važna analiza ostataka iz Kahal Peča
Naučnici su podatke za studiju dobili analizom ljudskih ostataka iz pedeset grobnica pronađenih na mestu stare majanske zajednice Kahal Peč u Belizeu, kao i u njemu susednim naseobinama. Merenjem aktivnosti ugljenika C14 tehnikom akceleratorske masene spektometrije utvrdili su da najstarije kosti iz ovih grobnica pripadaju sredini pretklasičnog perioda, to znači između 735. i 400. god. p. n. e., a najmlađi ostaci potiču s kraja klasičnog perioda, između 800. i 850. g.
U Laboratoriji za humanu paleoekologiju i geohemiju izotopa na Državnom univerzitetu Pensilvanije izmerili su vrednosti stabilnih izotopa ugljenika i azota u koštanom kolagenu uzoraka iz Kahal Peča.
Na taj način su mogli da rekonstruišu način ishrane pojedinaca i kako se ona s vremenom menjala. Naročitu pažnju naučnici su obratili na rastući udeo ‘C4 biljaka’ u ishrani, u koje spada i glavni usev Maja – kukuruz.
Analiza uzoraka osteološkog materijala najranijih stanovnika Kahal Peča, koji pripadaju pretklasičnom i ranom klasičnom periodu, ukazuje da su i aristokratija i običan narod imali raznovrsnu ishranu koja je, pored kukuruza, uključivala i samonikle biljke i ulovljene životinje.
Ebertova pretpostavlja da je ta raznovrsnost ishrane ublažila efekte viševekovne suše koja je pogodila majanske ravnice između 300. i 100. g. p. n. e.
Fatalna nefleksibilnost u ishrani
Međutim, stvari su se promenile u završnoj fazi klasičnog perioda, između 750. i 900. g. kada su sve veće raslojavanje društva i porast populacije doveli do intenziviranja poljoprivredne proizvodnje i povećanog oslanjanja na kukuruz u ushrani.
Ebertova i kolege otkrili su da uzorci iz ovog razdoblja pokazuju da su stanovnici iz naselja na obodu Kahal Peča imali različite vrednosti ugljenika u odnosu na elitu koja je živela u samom centru.
„Naši rezultati pokazuju obrazac velikog opadanja vrednosti stabilnih izotopa ugljenika i azota kod ljudi iz više klase na kraju klasičnog perioda, što se poklapa sa ishranom koja se skoro potpuno oslanjala na kukuruz do samog napuštanja naselja“, piše Ebertova.
Uporno insistiranje više klase da lokalno stanovništvo poveća proizvodnju kukuruza, kao i prednost koja se davala ovoj kulturi neotpornoj na sušu, verovatno su među faktorima koji su doveli do propasti društveno-političkog sistema Kahal Peča – kada se suočio s još jednom teškom sušom na kraju poznog klasičnog perioda.
Naučnici preporučuju da se učimo na greškama predaka. Prepoznavanje činilaca koji su civilizacijama u prošlosti pomogli da ublaže posledice drastičnih klimatskih promena mogu pomoći i savremenom čoveku ako se nađe u sličnoj situaciji.
Izvor:RTS