Portal pametne poljoprivrede

VOJISLAV STANKOVIĆ: Rezultati ostvarene vrednostu bruto i neto poljoprivredne proizvodnje u 2019. godini sa dinamikom rasta

Fizički obim poljoprivredne proizvodnje predstavlja vrednost proizvodnje iskazanu u u proizvođačkim cenama kako bi se izbegao uticaj subvencija.

U posmatranom periodu fizički obim poljoprivredne proizvodnje značajno varira, uglavnom usled nepovoljnih klimatskih uticaja.

U 2008. godini obim proizvodnje poljoprivrednih dobara porastao je za 10,3%. Nakon toga sledi period slabijeg rasta obima, da bi u 2012. godini pao za 17,2%. U 2013. godini zabeležen je najveći rast u posmatranom periodu (21,6%), da bi u 2014. godini bio zabeležen slabiji rast od 9,0%, a zatim u 2015. godini pad od 6,9%. U 2018. godini zabeležen je rast obima od 14,8%.

Ovakva kretanja rezultat su visokih oscilacija u obimu biljne proizvodnje. Nakon rasta u 2008. (18,6%) i 2009. godini (9,5%) sledi period pada, da bi u 2012. godini pao za 26,6%. Najveći rast zabeležen je u 2013. godini (32,7%), da bi u 2014. godini bio zabeležen slabiji rast (12,7%), a u 2015. pad od 14,6%. U 2018. zabeležen je rast od 22,6%.

U 2008. i 2009. godini obim stočarske proizvodnje pao je za 7,2% i 4,2%, respektivno. U naredne tri godine zabeležen je rast od 6,3%, 2,7% i 5,3%. U 2014. godini zabeležen je rast od 1,0%, a u 2015. godini rast od 10,1%, a zatim u 2018. godini pad od 1,2%.

Ukupna bruto vrednost poljoprivredne proizvodnje u 2019. godini iznela je 5.559  miliona USD, što je za 1,68% veća od realizovane u 2018. godini. Istovremeno, neto ostvarena vrednost poljoprivredne proizvodnje, u visini od 4.656 miliona USD je veća za 0,78% u odnosu na 2018. godinu.

Ostvareni rezultati u biljnoj proizvodnji

U savremenoj poljoprivrednoj proizvodnji i prometu, biljni proizvodi zauzimaju veoma važno mesto. Značaj proizvodnje i prometa biljnih proizvoda proizilazi iz činjenice što je njihov najveći obim neophodan u svakodnevnoj ishrani ljudi i stoke.

Privredni rast, urbanizacija i rast životnog standarda stanovništva, kao i neophodnost svakodnevne potrošnje doprinose i rastu tržišne potrošnje biljnih proizvoda, prerađenih i pripremljenih za prodaju i neposredno doprinose širenju, usavršavanju, modernizaciji proizvodnje i tržišta ove grupe proizvoda. Udeo biljnih proizvoda  u ukupnom prometu poljoprivrednih proizvoda ceni se na osnovu pokazatelja o udelu biljne proizvodnje u ukupnoj poljoprivrednoj proizvodnji u zemlji i u svetu. Smatra se da u svetskim okvirima ratarska proizvodnja zauzima najveći deo obradivih površina, pri čemu daje najveću masu biljnih proizvoda i oko tri četvrtine  vrednosti ukupne svetske poljoprivredne proizvodnje.

U realizovanom fizičkom obimu ukupne poljoprivredne proizvodnje u Srbiji, u 2019. godini, ratarska proizvodnja zajedno sa povrtarskom proizvodnjom je učestvovala sa preko 80%, a u ukupno ostvarenoj vrednosti poljoprivredne proizvodnje sa 53,52%. Struktura ratarske proizvodnje ukazuje na značaj ratarskih proizvoda u ishrani ljudi i stoke, kao i sirovina  za širu industrijsku preradu,što ukazuje  na potrebu stalnog usavršavanja i razvijanja organizovanog tržišta ovih proizvoda.

U 2019. godini ukupna vrednost realizovane biljne proizvodnje u Srbiji oatvarena je u vrednosti od 3.681 miliona USD, što je predstavljalo rast za 2% u odnosu 2018. godinu, sa učešćem od 66,22% u ostvarenoj vrednosti ukupne poljoprivredne proizvodnje.

Realizovane vrednosti biljne proizvodnje po delatnostima u 2019. godini su:

• žito, 1.647 miliona USD, sa učešćem od 44,74% u ukupno ostvarenoj vrednosti biljne proizvodnje i manjom proizvodnje od 1% u odnosu na 2018. godinu;
• povrtno bilje, 476 miliona USD, sa učešćem u biljnoj proizvodnji od 12,93% i rastom proizvodnje za 5,78%;
• industrijsko bilje, 595 miliona USD, sa učešćem od 16,16% i povećanom proizvodnjom za 0,34%;
• krmno bilje, 257 miliona USD, sa učešćem od 6,98% i povećanom proizvodnjom za 16,82%
• voćarstvo, 642 miliona USD sa učešćem od 17,44% i rastom proizvodnje za 2,88% i
• vinogradarstvo, 64 miliona USD, sa učešćem od 1,74% i povećanom
• proizvodnje za 8,47%.

Ostvareni rezultati u stočarskoj proizvodnji

Stočarstvo u strukturi poljoprivrede Srbije i njene politike ima višestruko naglašenu ulogu koja se ogleda: u procesu valorizacije radnih i proizvodnih potencijala; realizaciji veće dobiti, u održavanju i poboljšanju plodnosti zemljišta, u ukupnoj intenzifikaciji i jačanju izvozne orijentacije agroindustrijske proizvodnje.

Postojeći stočni fond, i pored nezadovoljavajućeg broja stoke u odnosu na raspoložive poljoprivredne površine, predstavlja značajan razvojni resurs, uz uslov da se sistematski i veoma intenzivno unapređuju genetske osobine stoke, kao i tehnologija i organizacija proizvodnje. Intenziviranje proizvodnje u stočarstvu i povećanje učešća ove delatnosti  u strukturi ukupne poljoprivredne proizvodnje može se obezbediti podsticanjem izmene rasnog sastava stoke i povećanjem proizvodnje mesa i mleka po jedinici kapaciteta.

Razvoj stočarske proizvodnje na bazi raspoloživih agroekoloških potencijale, sa težištem na proizvodnju preživara, može pozitivno uticati na strukturne promene u poljoprivredi, a posebno u biljnoj proizvodnji, odnosno na prilagođavanje strukture odgovarajuće agroindustrijske proizvodnje (prerade mesa, mleka i kože). Razvoj ove grane u visokom stepenu uslovljen je mogućnostima plasmana na domaćem i stranom tržištu.

Stočarstvo je danas u Republici Srbiji, i pored izrazito povoljnih prirodnih uslova, u velikoj krizi. Broj stoke je u poslednjoj deceniji opadao po godišnjoj stopi od 2-3%, pala je proizvodnja mesa sa 600.000 t (90-tih godina) na 517.000 t, smanjena je godišnja potrošnja mesa sa 65 kilograma na oko 50  kilograma po stanovniku.

U 2019. godini ukupna vrednost realizovane stočarske proizvodnje u Srbiji procenjena je na 1.878 miliona USD, što predstavlja veoma skroman rast od 1,08% u odnosu 2018. godinu.

Procenjene vrednosti stočarske proizvodnje po delatnostima u 2019. godini su:

• govedarstvo, 770 miliona USD, sa učešćem od 41,% (u ukupno ostvarenoj vrednosti stočarske proizvodnje) i skromnim rastom proizvodnj za 1,45%;
• svinjarstvo, 641 milion USD, sa učešćem od 34,13% i većom proizvodnjom za 2,23%;
• živinarstvo, 289 milion USD, sa učešćem od 15,39 i većom proizvodnjom za 3,96%;
• ovčarstvo, 155 milion USD, sa učešćem od 8,25% i smanjenom proizvodnjom za 3,12% u odnosu na ostvarenu u 2018, godini;
• pčelarstvo, 23 miliona USD, sa učešćem od 1,22% i sa manjom proizvodnjom za 32,35%.

Neoliberalna ekonomska doktrina  doprinosi brojnim privrednim problemima, teškim socijalnim slučajevima i ogromnim, nerešivim negativnim demografskim kretanjima u Srbiji. Posebno su u takvim okolnostima ugrožene privredne delatnosti sa kapitalnim i radno intenzivnim potrebama. Kreatori agrarne politike sa svojim ambijentalističkim pristupom očekuju neku vrstu spontanog oporavka koji je za sada izostaje i nema perspektive. Bez dugoročno definisanog programa razvoja stočarstva, sa skromnim sredstvima u agrarnom budžetu i  bez većih investicija namenjenih razvoju stočarstva neizvodljiv je proces oživljavanja proizvodnje. Istovremeno, visok nivo protekcionizma u svetskoj stočarskoj proizvodnji, posebno u govedarstvu, subvencije dostižu i 50% vrednosti proizvodnje, otežavaju  postizanje veće konkurentnosti ove proizvodnje  u tržišnim uslovima poslovanja.

Rangiranih dvanaest poljoprivrednih proizvoda prema ostvarenoj vrednosti učestvuju u ukupnoj bruto vrednosti  poljoprivredne proizvodnje sa 76,07% u 2018. godini, odnosno sa 78,88% u procenjenoj vrednosti za 2019. godinu, što ukazuje na još nedovoljnu diversifikovanost  poljoprivredne proizvodnju u Srbiji. Istovremeno, na samom vrhu rang lestvice nalaze se četiri proizvoda stočarskog porekla i pored nepovoljnog položaja stočarstva u ukupno ostvarenoj vrednosti poljoprivrede, Međutim pomenuti rezultati ukazuje da stočarstvo daje proizvodnju sa najvećom dodatnom vrednosti u poljoprivrednoj proizvodnji.

Kod rangiranih biljnih proizvoda prema ostvarenoj vrednosti u ukupnoj biljnoj proizvodnji nema značajnijih promena. Proizvodnja kukuruza dominira sa učešćem od  20,3% u 2018. odnosno sa 21,% u procenjenoj vrednosti poljoprivredne proizvodnje za 2019. godine. što predstavlja izuzetno visoko učešće s obzirom na smanjenu domaću potrošnju zbog krize u stočarskoj proizvodnji, dok se motiv za povećanom proizvodnjom su još visoke otkupne  cene zbog relativno visokog učešća ove žitarice u izvozu. Na rang listi visoko se kotiraju uljarice (suncokret i soja), dok je udeo voća i povrća i pored značajnih investicija u nove zasade još skroman.