Skald najčešći na jabukama
Plodovi svih voćnih vrsta podložni su pojavi različitih fizioloških oboljenja koja značajno mogu da umanje kvalitet plodova i utiču na rentabilnost proizvodnje. Najveći broj identifikovanih i istraženih oboljenja je na plodovima jabuke, budući da se ova voćna vrsta najčešće skladišti, što ponekad može trajati i duže od godinu dana. Najznačajnije fiziološko oboljenje plodova jabuke kod nas je skald, odnosno posmeđivanje pokožice zelenih plodova.
Skald je fiziološko oboljenje na plodovima jabuke, a može da se javi i na plodovima kruške. Javlja se isključivo na plodovima koji su čuvani u hladnjači, odnosno koji su bili izloženi niskim temperaturama. Dakle, skald se ne može javiti na plodovima koji su tek ubrani kao što je recimo slučaj s gorkim pegama i sličnim fiziološkim oboljenjima. Simptomi se ponekad mogu primetiti već tokom čuvanja, a pojačavaju se nakon iznošenja plodova iz hladnjače. Uzrok je oksidacija a-farnezena, jedinjenja koje se prirodno nalazi u pokožici plodova, a čijom se oksidacijom stvaraju jedinjenja pod nazivom konjugovani trieni koji dovode do nekroze ćelija pokožice.
Može da se javi na gotovo svim sortama, a posebno su osetljive sorte osnovne zelene boje pokožice (Greni smit, Crveni delišes). Dodatno, ranija berba dovodi do jače pojave ovog oboljenja. Zbog toga je stroga preporuka da se osetljive sorte beru u optimalnom momentu berbe koji se određuje nekom od dostupnih metoda. Osim toga, u godinama kada berbi prethodi leto s veoma visokim temperaturama i sušom, pojava skalda je ranija i veća. Kada je reč o ishrani plodova, veće količine kalijuma podstiču pojavu skalda, a azot, fosfor i kalcijum smanjuju pojavu skalda.
Simptomi
Pokožica dobija smeđu boju koja sve više tamni nakon iskladištenja, postaje hrapava, odnosno blago ulegnuta. Jači intenzitet posmeđivanja je na neosunčanoj strani ploda. Oštećenje nije jasno oivičeno, odnosno ne postoji jasna granica između obolelog i zdravog dela. S porastom temperature na kojoj su plodovi posmeđivanje postaje jače. Oboljenje je isključivo površinsko, samo u krajnjem stadijumu može da zahvati tanak sloj mezokarpa ispod pokožice. Na plodovima čuvanim u hladnjačama s normalnom atmosferom može da se javi već krajem novembra, a na plodovima čuvanim u hladnjačama s kontrolisanom atmosferom u januaru. U oba slučaja simptomi su najčešće vidljivi nakon stajanja plodova na sobnoj temperaturi nakon iskladištenja.
Slične simptome ima i starosno posmeđivanje, ali se ono javlja na zrelijim plodovima žute pokožice i jače sa sunčane strane. Posmeđivanje pokožice, odnosno ožegotine mogu da se jave i u slučaju oštećenja od ugljen-dioksida, ali je tada oboleli deo ploda jasnom ivicom odvojen od zdravog dela.
Suzbijanje oboljenja
Optimalan momenat berbe je veoma važan, jer prerana berba dovodi do jake pojave ovog oboljenja. Osetljive sorte i partije plodova treba izneti iz hladnjače pre moguće pojave simptoma, a to je kraj novembra za NA (normalnu atmosferu), odnosno kraj januara za KA (kontrolisanu atmosferu). Ovo su okvirno dati periodi, budući da pojava skalda znatno zavisi od agroekoloških uslova tokom vegetacije. Režimom čuvanja takođe može da se utiče na pojavu oboljenja. Osetljive sorte i partije plodova treba čuvati u ULO uslovima i u tom slučaju se simptomi javljaju kasnije, a čuvanjem u dinamičkoj kontrolisanoj atmosferi se može potpuno sprečiti pojava ovog oboljenja. Skald može uspešno da se suzbije i primenom preparata Smart fresh čija je aktivna materija inhibitor etilena 1-metilciklopropen (1-MCP). Ovaj preparat se primenjuje na rashlađenim plodovima do pet dana nakon berbe, nije škodljiv za ljudsko zdravlje, a primarna namena mu je da očuva kvalitet plodova tokom skladištenja, tj. da spreči delovanje etilena, biljnog hormona zrenja.
Doc.dr Nenad Magazin
Poljoprivredni fakultet, Novi Sad