Portal pametne poljoprivrede

Stočarstvo u strukturi poljoprivrede Srbije i njene politike ima višestruko naglašenu ulogu koja se ogleda: u procesu valorizacije radnih i proizvodnih potencijala; realizaciji veće dobiti, u održavanju i poboljšanju plodnosti zemljišta, u ukupnoj intenzifikaciji i jačanju izvozne orijentacije agroindustrijske proizvodnje.

Uslovi za stočarsku proizvodnju, sa stanovišta obezbeđenja obima i kvaliteta stočne hrane su povoljni. Razvojem stočarske proizvodnje na bazi raspoloživih agroekoloških potencijala, može se pozitivno uticati na strukturne promene u poljoprivredi, a posebno u biljnoj proizvodnji, odnosno na prilagođavanje strukture odgovarajuće agroindustrije proizvodnje (prerade mesa, mleka i kože). Razvoj ove grane u visokom stepenu uslovljen je mogućnostima plasmana na domaćem i stranom tržištu.

Raspoloživa statistička evidencija o brojnom stanju stoke, strukture po delatnostima, proizvodnji i potrošnje mesa, mleka i prerađevina, ukazuje da ova, za poljoprivredu, najznačajnija delatnost, još nije na putu oporavka. Inicijalni pad poljoprivredne proizvodnje u prvoj polovini tranzicionog perioda, posebno je pogodio stočarsku proizvodnju u Srbiji. Stočni fond u Republici je manji za 40% u odnosu na osamdesete godine i sa pravom analitičari ukazuju na njegovu pravu devastaciju.

Neoliberalna ekonomska agenda doprinosi brojnim privrednim problemima, teškim socijalnim slučajevima i ogromnim, nerešivim negativnim demografskim kretanjima u Srbiji. Posebno su u takvim okolnostima ugrožene privredne delatnosti sa kapitalnim i radno intenzivnim potrebama. Kreatori agrarne politike sa svojim ambijentalističkim pristupom očekuju neku vrstu spontanog oporavka koji je za sada izostaje i nema perspektive. Bez dugoročno definisanog programa razvoja stočarstva, sa skromnim sredstvima u agrarnom budžetu i većih investicija namenjenih razvoju stočarstva neizvodljiv je proces oživljavanja proizvodnje. Istovremeno, visok nivo protekcionizma u svetskoj stočarskoj proizvodnji, posebno u govedarstvu, subvencije dostižu i 50% vrednosti proizvodnje, otežavaju i postizanje veće konkurentnosti ove proizvodnje  u tržišnim uslovima poslovanja.

U 2018. godini vrednost realizovane stočarske proizvodnje u Srbiji procenjuje se na 1,794 miliona USD, sa učešćem od 31,4% u ostvarenoj vrednosti poljoprivredne proizvodnje.

Procenjene vrednosti stočarske proizvodnje po delatnostima u 2018. godini su:

• govedarstvo, 738 miliona USD, sa učešćem od 41,1% (u ukupno ostvarenoj vrednosti stočarske proizvodnje);

• svinjarstvo, 610 miliona USD, sa učešćem od 34%;

• ovčarstvo, 156 miliona USD, sa učešćem od 8,7%;

• živinarstvo, 268 miliona USD, sa učešćem od 14,9%, i

• pčelarstvo 22 miliona USD, sa učešćem od 1,3%.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   

Govedarska proizvodnja u Srbiji, koja predstavlja  osnovu savremene stočarske proizvodnji, učestvuje u njoj sa 41,1%, dok u ukupnoj proizvodnji mesa ima udeo od 14-15%. U periodu za poslednjih 29 godina broj goveda ima tendenciju smanjenja.

U 2018. godini RZS registruje broj grla od 878.000, što je manje u odnosu na period 1988-90 godine za 25,3%, posmatrano u odnosu na 2008-2017. godine taj broj je manji za 9,3%, dok je u odnosu na 2017. godinu manji za 2,3%.

Posmatrano u međunarodnim okvirima, broj grla goveda u Srbiji ima u svetskim okvirima udeo od oko 0,1%, odnosno udeo od 1,1% u evropskom broju, što ukazuje na marginalan međunarodni značaj koji ima govedarska proizvodnja u Srbiji.Pomenuti stočni fond goveda realizuje proizvodnju goveđeg, junećeg i telećeg mesa u obimu od oko 71.000 tona godišnje sa udelom u ukupnoj proizvodnji mesa od 14%.

U ukupno ostvarenoj vrednosti stočarske proizvodnje, proizvodnja svinja dostigla je učešće u 2018. godini od 34%, dok u ukupnoj proizvodnji mesa prelazi udeo od 60%, zavisno od godine. Prema procenama u 2018. godini ukupan broj grla svinja dostigao je broj od 2,792 miliona, što je za 38% manje u odnosu na period 1988-90. godine, odnosno manji je za 14,7% u odnosu na period 2008-17. godine,  a za 4,1% je manji u odnosu na 2017. godinu.

Pomenuti broj svinja u Srbiji, ima udeo od oko 0,3% u svetskom, odnosno 1,3% u evropskom broju. Proizvodnja svinjskog mesa je druga po ostvarenoj vrednosti u poljoprivrednoj proizvodnji Srbije i tradicionalno, dominira na porodičnim gazdinstvima i ima u visokom stepenu izražen naturalni karakter (prosečna tržišnost je veoma niska i iznosi u pojedinim godinama samo 25%). Trnutno se proizvodnja svinjskog mesa procenjuje na oko 307.000 tona.

Ovčarska proizvodnja se realizuje sa 98% na sektoru individualnih poljoprivrednih proizvođača i zbog toga programe razvoja treba prilagoditi tom sektoru, koji bi sa novim tehnologijama značajnije mogao da doprinese intenziviranju proizvodnje mesa, mleka i vune.

Po broju grla (sa prosečnim brojem od oko 1.5-1.6 miliona grla), ovčarska proizvodnja je na četvrtom mestu u stočarstvu Srbije(sa učešćem od 8,7%) i na četvrtom mestu je u proizvodnji mesa. U 2018. godini realizovan je broj ovaca od 1,712 miliona grla, što je za 25,8% manji u odnosu na prosečan broj grla u periodu 1988-90. godine, odnosno za 5,7% je veći u odnosu na period 2008-17 godine, a veći je i u odnosu na 2017. godinu za 0,4%

Živinarska proizvodnja predstavlja najintenzivniju  delatnost u stočarstvu, koja u 2018. godini ima pad u proizvodnji broja jedinica živine za 0,7%. Međutim, pad proizvodnje broja jedinica živine je mnogo veći za 11,1% ukoliko se poredi sa periodom 2008-17. godine, a u poređenju sa 1988-90. godine pad je iznosio 37,7%.

Proizvodnja živinskog mesa u poslednjem trogodišnjem periodu kretala se je u rasponu između 88-95 hiljede tona i ona ne obezbeđuje samodovoljnost za potrebe domaćeg tržišta što doprinosi rastu uvoza.

Umesto zaključka

Prema podacima prikazanim u saopštenju, u Republici Srbiji, sa stanjem na dan 1. decembra 2018., u odnosu na prethpdno stanje, veći je ukupan broj ovaca za 0,4% i koza za 7,3%, dok je manji ukupan broj goveda za 2,3%svinja za 4,1% i živine za 0,7%.

Goveda se najviše proizvode u regionu Šumadije i zapadne Srbije (46,7% u odnosu na ukupan broj goveda na teritoriji Srbije, a svinje u Vojvodini (44,3%).

U odnosu na desetogodišnji prosek (2008-2017), ukupan broj goveda manji je za 6,5%, svinja za 14,7% koza za 14,2% i živine za 11,1%, a veći je broj ovaca za 5,6%.

Konačni podaci o broju stoke po vrstama i kategorijama, kao i podacio bilansu stoke i stočnoj proizvodnji, RZS će objaviti u aprilu 2018. godine