Mikotoksini u voćarstvu
Mikotoksini predstavljaju sekundarne metabolite gljiva, koji obuhvataju veliku grupu hemijskih jedinjenja, visoke akutne toksičnosti. Mikotoksini imaju posebno negativno dejstvo, jer u veoma malim količinama izazivaju mikotoksikoze sa negativnim biološkim efektima za ljude i životinje.
Putevi unošenja mikotoksina u organizam su najčešće putem hrane, mada u nekim slučajevima može doći i do njihovog udisanja ili prolaska kroz kožu.
Potencijal gljive da proizvodi mikotoksin, prvenstveno zavisi od: vrste tj. soja gljive (Aspergillus spp., Penicillium spp., Fusarium spp., Alternaria spp. ), sastava podloge na kojoj se gljiva razvija, kao i od ekoloških uslova sredine.
U današnje vreme poznato je preko 400 mikotoksina, među kojima se u voću i prerađevinama od voća najčešće nalaze aflatoksini, ohratoksini, patulin i alternarijski toksini. Patulin je mikotoksin koga najviše ima u jabukama i u soku od jabuka zbog niske pH vrednosti i kisele sredine ali i u prerađevinama od ovog voća. Njegovo prisustvo dokazano je i u drugom voću (kruškama, grožđu, višnjama, borovnicama, jagodama, šljivama, bananama…) ali u znatno manjim količinama. Patulin u voće dospeva kao sekundarni proizvod metabolizma plesni koje mogu nastati tokom rasta i razvoja plodova u voćnjaku, ili tokom berbe ukoliko se voće odlaže u neadekvatne posude i gajbice. Kasnija kontaminacija ovim plesnima, moguća je skladištenjem u nehigijenskim uslovima sa povišenom temperaturom i vlažnošću vazduha.
U cilju detekcije i kontrole mikotoksine, u današnje vreme koristi se čitav niz fizičkih, analitičkih i hemijskih metoda kao što su: vizuelne, mikroskopske, hromatografske, biosenzorske itd.
U svrhu preventive, idealno bi bilo potpuno eliminisati mikotoksine iz hrane što je u praksi teško izvodljivo. S obzirom da toksigene gljive dospevaju na voće različitim putevima prenošenja (iz vazduha, zemljišta, putem insekata itd.), ključni faktor za sprečavanje pojave i rast plesni i pojavu mikotoksina je kontrolisana proizvodnja i stručna prerada obranog voća.
Maja Martinov, master voćarstva
PSS Zrenjanin